ӨСОА – бұл бір нақты ауру емес, өкпеде ауа ағынын шектеуге әкелетін өкпенің созылмалы ауруларын белгілеу үшін қолданылатын жалпылама термин. Бұл темекі тартушының жай жөтелі емес, жеткіліксіз диагностикаланатын, өмірге қауіп төндіретін өкпе ауруы. ӨСОА негізгі белгілері ентігу немесе ауаның жетіспеу сезімі, қақырықтың артық бөлінуі және созылмалы жөтел болып табылады. Аурудың дамуына қарай күнделікті дене белсенділігі қиындайды, мысалы, баспалдақпен бірнеше сатыға көтерілу.
Емдеу аурудың дамуын баяулатады, бірақ жалпы, ӨСОА уақыт өте келе біртіндеп күшейе түседі. Осыған байланысты, бұл ауру 40 және одан жоғары жастағы адамдарда жиі диагностикаланады. Созылмалы обструктивті өкпе ауруымен күресудің алдын алу шараларының бірі – скандинавтық жүру.
Бүкіл әлемде және біздің елде скандинавтық жүрістің танымалдығы, соның ішінде, ең алдымен оның қол жетімділігімен байланысты: онымен қарт адамдар да, тіпті жүрек-қантамыр ауруларымен ауыратын адамдар да айналыса алады. Скандинавтық жүру – бұл қарапайым аэробика, яғни ұзақ уақыт біркелкі жүктеме, бірақ төмен қарқындылығы арқасында тіпті жаттықпаған адамдар төзімділікті арттыра алады. Бұл бұлшық етті тиімді жаттықтыруға мүмкіндік береді. Жаяу жүру процесінде тіпті қарапайым жүру, жүгіру немесе велосипедпен жүру кезінде жұмыс істемейтін адамдар да қатысады. Адам жүктеменің өзін әлдеқайда жеңіл сезінеді, ал баяу жылдамдықпен таяқпен жүрудің энергия шығыны баяу жүгіруден кем болмайды. Сонымен қатар, жүгіру кезінде буындарға жүктеме артады және ол жүруден артық жарақат алады.
Скандинавтық жүру:
- бір мезгілде барлық бұлшық ет топтарын іске қосуға мүмкіндік береді;
- омыртқаға, буынға және байламдарға жүктемені төмендетеді;
- жүрек-қантамыр жүйесін жаттықтырады және өкпе көлемін арттырады;
- жоғары энергия шығыны есебінен салмақты азайтуға көмектеседі;
- ұйқысыздық пен көңіл-күймен күресу үшін тиімді;
- сабақтың уақытын, ұзақтығын және қарқындылығын өз бетінше таңдауға болады;
- жаттығулар таза ауада өтеді, жылдың кез келген уақытында айналысуға болады
Мақсаты: сұрақтар мен жауаптардың тақырыптық кештері арқылы ӨСОА алдын алу шаралары туралы ақпараттандыруды арттыру, денсаулықты нығайту және сақтау.
Сұрақтар мен жауаптардың үлгісі:
- ӨСОА белгілері қандай?
Жауап: өкпенің созылмалы обструктивті ауруы (ӨСОА) — тыныс алудың қиындықтарына әкелетін өкпе аурулары тобының жалпы атауы.
Алдымен ауру симптомсыз өтуі мүмкін, бірақ біртіндеп үдемелі және симптомдар күшейтіледі. ӨСОА ең көп таралған симптомдары - қақырықтың көп мөлшері бар тұрақты жөтел ("темекі тартушының жөтелі" деп аталады), ентігу, әсіресе, дене белсенділігі кезінде, тыныс алу, кеудедегі қысылушылық. Көбінесе, ӨСОА ауыратын науқастар дені сау адамдарға қарағанда суық тиюге және тұмауға бейім. Симптомдардың пайда болу ауырлығы өкпенің зақымдану дәрежесіне байланысты. ӨСОА ауыр нысаны, сондай-ақ бұлшық ет төзімділіктің төмендеуі сияқты симптомдар тудыруы мүмкін.
2. Гимнастика ӨСОА кезінде көмектеседі ма?
Жауап: физикалық жаттығулар (мысалы, гимнастика) — өкпе ауруларымен ауыратын науқастарды оңалту курсының негізгі компоненттерінің бірі.
Аэробтық жаттығулар (велотренажер, жүру) және жеңіл еркін жаттығулар көңіл-күйді жақсартып, тыныс алудың жетіспеушілігінен туындаған үрейленуді төмендетіп, науқастың өмір сүру сапасын және оның тұрмыстағы дербестігін арттыра алады. Жаттығулар науқастардың психикалық жағдайын қалпына келтіруде маңызды рөл атқарады, себебі тыныс алудың қиындауына байланысты алаңдаушылықты азайтуға көмектеседі.
Сонымен қатар, зерттеулер дене жаттығуларымен айналысатын ӨСОА науқастары когнитивті функцияларға арналған тестілерде ең жақсы нәтижелерді көрсетті, бұл дене жаттығуларына байланысты мидың қанмен қамтамасыз етілуінің жақсаруымен түсіндіріледі.
3. ӨСОА асқынған кезде не істеу керек?
Жауап: ӨСОА симптомдары кенеттен өршуі мүмкін — мысалы, көп қақырықпен қоса жүретін жөтелдің күшті ұстамалары, тыныс алудың кенеттен қиындауы, сондай-ақ кенеттен өршуіне байланысты дабыл тудырған ұйқының бұзылуы. Кенеттен өршу кезінде үрейге түспеу маңызды. Емдеуші дәрігер тағайындаған тиісті дәрі-дәрмектерді қабылдау керек. Егер дәрігер оттегі терапиясын тағайындаған болса, оттегіні пайдалану керек. Сәл ашылған еріндер арқылы тыныс алу техникасын қолдану ұсынылады, ол кезде тыныс алу мұрын арқылы, ал баяу тыныс алу —сәл ашылған еріндер арқылы жүргізіледі.
4. Демікпе мен ӨСОА байланысы қандай?
Жауап: демікпе мен ӨСОА көріністері жиі ұқсас және бұл аурулар көп жағдайда ажыратылмайды. Дегенмен, бұл патологиялардың себептері мен емі бірдей емес.
Екі ауру үшін ортақ симптомдар жөтел мен ентігу болып табылады. Алайда, ӨСОА үшін қақырықтың мол бөлімі бар таңертеңгілік жөтел тән, ал демікпе үшін — бронх-өкпе обструкциясынан туындаған сыбыс дыбысты тыныс алу және кеудедегі, әсіресе, түнде қысу сезімі. Демікпенің дамуындағы маңызды орын иммундық құрауыш болғандықтан, демікпемен ауыратындар жиі иммундық жүйенің бұзылуымен байланысты түрлі аурулар болады — мысалы, аллергиялық ринит және экзема.
ӨСОА бірінші кезекте темекі тартумен байланысты, ал демікпеден темекі тартушылар да, темекі тартушылар де зардап шегеді (Шылым тарту ауруды ауырлатады, және көбінесе темекі тартушылар екі аурудан да зардап шегеді).
5. Темекі тартудан бас тарту үшін не себеп болуы мүмкін?
1. Сіз тек темекі тартумен ғана айналыса алатын адам емессіз. Жаяу серуендеу немесе бірнеше рет терең дем алу жақсы. Салдары үлкен әсер береді.
2. Сіз алаңдаған кезде темекі пайдаланасыз. Жанжалды жағдайларды уақытында шешуге тырысыңыз.
3. Маңызды шешім қабылдау үшін оны жан-жақты ойластыру керек, ал темекі тарту алаңдатады және мәселеге назар аударуға мүмкіндік бермейді.
4. Сіз темекі сапасы мен санын байқамай, талдаусыз темекі шегесіз. Темекіні алған сайын, өзіңізге сұрақ қойыңыз: менің темекі шеккім келеді ме? Сіз темекіні керек етпейтініңізге таң қаласыз.
Егер темекі тарту әр адамның еркін таңдауы болса, онда оның қоғам мен жақындар алдындағы міндеті – қоршаған ортаның денсаулығына зиянын азайту. Темекі тартпайтындардың өзінің еркіне қарсы пассивті темекі тартушының болмауын, ал одан да жақсырақ — темекіні пайдаланудан бас тартып, өз денсаулығын қорғауын қаматамасыз ету қажет.
